Stress? We kennen het allemaal. Maar wat is stress en hoe werkt het precies? We beschrijven de invloed van stress op ons lichaam en de werking van ons brein in stressvolle situaties.
Stress vanuit biologisch oogpunt
Wat is stress eigenlijk? Eén van mijn favoriete acroniemen voor stress is:
- Situations
- That
- Release
- Emergency
- Signals (or)
- Stimuli
Bepaalde situaties ‘triggeren’ iets in onze hersenen waardoor bepaalde processen op gang komen.
Maar, hoe werkt dat dan precies?
Een binnenkomende stressprikkel wordt geregistreerd in onze hersenen; meer in het bijzonder in de hypothalamus, een klein onderdeel van onze hersenen. De functie van de hypothalamus is om signalen van de hersenen naar o.a. de hypofyse – een ander onderdeel van de hersenen – en de bijnieren te sturen. Hiermee is de hypothalamus de opperbevelhebber in situaties van stress.
Zodra er sprake is van een stressvolle situatie zet ons brein twee systemen in werking:
-
het sympathisch zenuwstelsel, dat het lichaam bestuurt via elektrische prikkels in de zenuwen
-
het hormoonstelsel, dat het lichaam beïnvloedt via hormonen in het bloed
Het sympathisch zenuwstelsel wordt operationeel in acute situaties en zorgt voor de ‘vecht- of vluchtreactie’ dat ons lichaam voorbereidt op actie. Hierbij gebeuren heel wat andere processen volledig automatisch in het lichaam:
-
De ademhaling wordt oppervlakkig en snel
-
De hartslag en bloeddruk gaan omhoog
-
De pupillen verwijden zodat alle ‘gevaar’ goed kan worden waargenomen
-
De spierspanning stijgt om het lichaam in staat te stellen een fysieke inspanning te leveren
-
Het bloed wordt onttrokken aan onze organen en wordt vnl. naar hersenen en spieren gestuurd
-
Suikerenergie wordt vrijgezet in de bloedbaan
Na enige tijd treedt een tweede systeem in werking, het hormoonstelsel. De hypofyse, een kliertje onder in ons brein krijgt een signaal van de hypothalamus en geeft op zijn beurt onze bijnieren de opdracht het stresshormoon cortisol te produceren.
Beide stress systemen zijn bijzonder nuttig, omdat ze ons in staat stellen om in noodsituaties adequaat te handelen.
Is stress altijd slecht?
Zoals hierboven beschreven kan je stress dus zien als de reactie op een bedreigende situatie. En dat is op zich een goede zaak, het is ons oeroude overlevingsmechanisme dat in werking treedt op het moment dat er zich een levensbedreigende situatie voordoet. Stress is per definitie dus eigenlijk goed. Het wordt pas een probleem wanneer de stress een meer permanente vorm aanneemt.
Maar wat is een bedreigende situatie? Het probleem is dat ons mensenbrein de stress systemen niet alleen activeert wanneer we een ‘leeuw’ tegenkomen, maar ook in niet-levensbedreigende situaties dat door het brein als stressprikkel wordt geregistreerd. In onze huidige samenleving komen we niet meer zo vaak oog in oog te staan met een echte leeuw, maar er zijn heel wat ‘moderne versies’ van die leeuw die voor stress kunnen zorgen.
Je brein kan echter het onderscheid niet maken tussen echte levensbedreigende situaties en andere situaties. Het maakt geen onderscheid tussen een bijna botsing hebben met de wagen of een echte botsing met je tienerdochter omdat haar kamer weer een puinhoop is.
Maar je lichaam reageert wel op dezelfde manier! Dit betekent dat heel het proces van activatie van ons stress zenuwstel en hormoonstel worden geactiveerd, ook in niet levensbedreigende situaties. Op langere termijn sloopt dit je lichaam en je energieniveau.
Jouw stressniveau onder controle houden? Adem op een correcte manier!
Bij een snelle en oppervlakkige ademhaling worden de stress receptoren van het sympathisch (lees stress-) zenuwstelsel - die zich hoofdzakelijk in het bovenste gedeelte van de longlobben bevinden - geactiveerd. Deze receptoren hebben een triggerfunctie in geval van noodsituaties. Sympathische activiteit verhoogt de hartslag, vernauwt de bloedvaten om de bloedcirculatie efficiënter te maken en verhoogt de bloeddruk, stresshormonen worden vrijgegeven, schadelijke vrije radicalen worden geproduceerd, insuline en cholesterol niveaus verhogen,…
Wat gebeurt er nog in een stress situatie - of beter gezegd - niet meer…? Je vertering vertraagt, reserves worden niet opgebouwd, je immuunsysteem wordt niet ‘onderhouden’, afvalstoffen worden niet afgevoerd maar opgeslagen,…
Dit uit zich dan vaak in een breed scala van fysieke klachten zoals: constipatie, opgeblazen buik, oprispingen, benauwd gevoel, hoofdpijn, migraine, slecht slapen, snel verkouden,…
Je begrijpt het al, correct ademen kan jou helpen een wereld van verschil te maken op hoe jij jou voelt – fysiek, mentaal en emotioneel.
3 gouden tips voor een betere ademhaling!
Buikademhaling
Door te leren ademen in het onderste gedeelte van je longlobben, waar de kalmerende receptoren gelegen zijn, geef je het signaal aan je lichaam dat er geen gevaar, geen noodsituatie meer dreigt. Dit stelt het lichaam in staat om over te schakelen van sympathische activiteit (vecht- of vluchtmodus) naar parasympatische activiteit (rust- en herstelmodus).
Neusademhaling
Neusademhaling stimuleert buikademhaling en bijgevolg ademen in het onderste gedeelte van de longen. Probeer het maar eens! Als je door je mond ademt, ga je bijna automatisch hoog in je borstkas ademen zonder actief je middenrif te gebruiken. Als je door je neus ademt, merk je dat de adem bijna automatisch veel lager komt.
Ademfrequentie
Wees je bewust van je adem en probeer zo diep mogelijk (“in je buik”) te ademen en zo lang mogelijk uit te ademen. Op deze manier geef je het signaal aan je brein dat het niet meer in een noodsituatie verkeert. Dit verlaagt de ademhalingsfrequentie, hartslag, bloeddruk en spanning op de spieren en zorgt dus voor minder spanning in je lichaam.
Het ultieme doel? Een correcte ademhaling, volledig automatisch, zonder bij na te denken. Echter, begin met kleine stapjes – wees je in eerste instantie bewust van je ademhaling en pas bovenstaande tips toe. Blijf oefenen! Voel het verschil!!
Véronique Vandersmissen
Voor A-Lissome
Over de auteur
Véronique is Vitaliteitscoach en oprichtster van V4Vitality. Zij inspireert en begeleidt mensen met energietekort en vermoeidheidsklachten om hun vitaliteit naar een hoger plan te brengen d.m.v. persoonlijke begeleiding op diverse vlakken gaande van voeding, ademhaling, relaxatie en ontspanning tot gedachten en emoties zodat ze opnieuw de meest vitale versie van zichzelf kunnen worden.
Véronique kan over het onderwerp energie en vitaliteit veel meer vertellen dan ze in één artikel kwijt kan. Daarom geeft zij regelmatig (gratis) online sessies: begrijpbare uitleg over hoe jouw lichaam werkt en concrete handvaten om jouw lichaam te ondersteunen bij het handhaven of verhogen van jouw energieniveau.
#stress #rust
